Бөйөк Британияның Консерватив фирҡәһе
From Wikipedia, the free encyclopedia
Бөйөк Британияның консерватив фирҡәһе (ингл. The Conservative and Unionist Party), рәсми булмаған тарихи атамаһы — тори (ингл. tory) — Бөйөк Британияла консерватизм һәм британия юнионизмы яҡлыларҙы берләштергән уң-үҙәк сәйәси фирҡә. 2020 йылда Общиналар палатаһында күпселекте тәшкил иткән фирҡә булып тора (650 урындың 365-е уларҙа) һәм Консерватив фирҡә лидеры, премьер-министр Борис Джонсон етәкселегендәге хөкүмәтте ойоштора.
Гарольд Макмиллан
Алек Дуглас-Хьюм Эдвард Хит Маргарет Тэтчер Джон Мейджор Дэвид КэмеронТереза Мэй
Борис ДжонсонКонсерватив фирҡәгә 1834 йылда нигеҙ һалына, һәм ул — XIX быуатта Либераль фирҡә менән бергә Британияның алдынғы фирҡәләренең береһе. 1912 йылда, Либераль юнионистар фирҡәһе менән ҡушылғандан һуң, фирҡә үҙенең исемен Консерватив һәм юнионистар фирҡәһе тип үҙгәртә. Әммә ғәмәлдә был атама бөтөнләй ҡулланылмай, ҡағиҙә булараҡ, Консерватив фирҡә атамаһы ҡулланыла.
1920-се йылдарҙа Либераль фирҡә һайлауҙа һайлаусылары тауыштарын юғалта һәм Консерватив фирҡәнең конкуренты була башлай, шуға ул Лейбористар фирҡәһенә әйләнә.
Консерватив фирҡә ҡуйған премьер-министрҙар ХХ быуатта 57 йыл буйы хөкүмәткә етәкселек итә. Улар араһында түбәндәгеләрҙе атап үтергә мөмкин: Уинстон Черчилль (1940—1945, 1951—1955) һәм Маргарет Тэтчер (1979—1990). Тэтчер етәкселеге ваҡытында киң иҡтисади либералләштереү үткәрелә, ә фирҡә, ҡалған алдынғы өс фирҡә араһында, иң Евроскептик фирҡә тип таныла. Фирҡә 2010 йыл һайлауҙары йомғаҡтары буйынса хөкүмәткә кире ҡайта.
2014 йылдағы һайлауҙар йомғаҡтары буйынса фирҡә Европа парламентында ҙурлығы буйынса Британия фирҡәләре араһында өсөнсө урында тора, 19 урын)[7], улар Европа консерваторҙары һәм реформистары (ECR) фракцияһына ҡарай, шулай уҡ был төркөмгә Германия өсөн альтернатива, поляктарҙың Хоҡуҡ һәм ғәҙеллек, Дания халыҡ фирҡәһе һәм Ысын финдар фирҡәләре инә. Фирҡә шулай уҡ Европа консерваторҙары һәм реформистары (AECR) альянсы, Европа кимәлендәге фирҡә ағзаһы булып тора.
Фирҡә ҙурлығы буйынса Шотландия Парламентында өсөнсө һәм Уэльстың Милли ассамблеяһында икенсе урын биләй. Улар Төньяҡ Ирландияның биш фирҡәле Министрҙар кабинетын ойошторғанда Ольстер консерваторҙары һәм юнионистары (UUP) альянсы сиктәрендә Ольстер консерваторҙары һәм юнионистары фирҡәһенең (UUP) союздаштары була. Был берекмә 2012 йылда Төньяҡ Ирландия консерваторҙары фирҡәһен ойоштороу менән тамамлана, был фирҡә, Уэлс Консерватив фирҡәһе һәм Шотландия Косерватив фирҡәһе кеүек үк, автономияға эйә була.
1670-се йылдарҙа үҙ тарихын башлаған, ғәмәлдәге фирҡәләр араһында иң өлкән һәм донъя кимәлендә оло абруй менән файҙаланған уртаса-уң сәйәси ойошма булып тора.
Хәҙерге ваҡытта фирҡә лидеры (2019 йылдың июленән) — премьер-министр Борис Джонсон. Уға тиклем XXI быуатта партияға Тереза Мэй (2016—2019), Майкл Говард (Ике өс мең-2005), Иан Дункан Смит (Ике меңдән бер-2003) һәм Уильям Хейг (Бер мең туғыҙ йөҙ туҡһан ете-2001) етәкселек итә.
Партияның рәсми төҫө — күк һәм йәшел. Хәҙерге ваҡытта фирҡәнең рәсми гимны юҡ, әммә был сифатта йыш ҡына «Glory Hope of and Land» (муз. Э. Элг, һүҙҙәре А. Бенсон) йыры башҡарыла.