Баязит I
Ғосман империяһының солтаны / From Wikipedia, the free encyclopedia
Йәшен Баязит I (ғосм. بايزيد اول — Bâyezid-i evvel, төр. Birinci Bayezid, Yıldırım Bayezid; яҡынса 1357—1403) — Ғосман империяһы солтаны, 1389—1402 йылдарҙа хакимлыҡ итә. Баязит заманында Балҡан ярымутрауында баҫҡынсы һуғыштар дауам итә, империяның территорияһы ике тапҡырҙан ашыуға киңәйә[1], Византия өҫтөнән протекторат булдырыла. Баязит Анатолияла ла ғосмандарҙың урынын нығыта, ваҡ-төйәк бейлектәрҙе буйһондороға тырыша. Ошо сәбәптән Аҡһаҡ Тимер килеп ҡыҫыла һәм 1402 йылда Анкара алышында Ғосман ғәскәрен тармар итә, ә Баязитты әсирлеккә ала. Анкара алышынан һуң көсһөҙләнгән Ғосман дәүләтендә Баязиттың улдары араһында власть өсөн көрәш башлана, ул 1413 йылда Мәхмәт I-нең еңеүе менән тамамлана.
Баязит I | |
ғосман. بايزيد اوَّل | |
Герб | |
Зат | ир-ат |
---|---|
Титул | Солтан |
Ҡушамат | ييلدرم, صاعقةُ الإسلام, الملكُ السعيد һәм جلالُ الدين |
Тыуған көнө | 8 март 1354({{padleft:1354|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) |
Тыуған урыны | Әдирнә, Ғосман империяһы |
Вафат булған көнө | 8 март 1403 (49 йәш) |
Вафат булған урыны | Акшехир[d], Ғосман империяһы |
Ерләнгән урыны | Бурса |
Атаһы | Мурад I[d] |
Әсәһе | Гюльчичек Хатун[d] |
Бер туғандары | Савджи-бей[d] |
Хәләл ефете | Оливера Деспина, Девлетшах-хатун[d], Девлет Хатун[d], Maria Fadrique d'Aragona, Countess of Salona[d] һәм Хафса Хатун[d] |
Балалары | Сулейман Челеби[d], Иса Челеби[d], Мәхмәт I, Мустафа-челеби[d], Муса Челеби[d], Эртогрул-челеби[d] һәм Хунди-хатун[d] |
Нәҫеле | Ғосмандар[d] |
Туған тел | ғосман теле[d] |
Һөнәр төрө | хаким, шағир |
Биләгән вазифаһы | Ғосман империяһы солтаны[d] һәм Beylerbey of the Anatolia Eyalet[d] |
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы | Bayezid I |
Баязит I Викимилектә |
Баязит ярһыу, дыуамал була, төптән уйлап эш иткән элгәрҙәренән айырылып тора. Әммә талантлы полководец була, ғәскәрҙәрен бик етеҙ хәрәкәт иттергән өсөн уны Йәшен (Йылдырым) тип атайҙар[2]. 13 йыл хакимлыҡ итеү дәүерендә Баязит бер генә тапҡыр еңелә һәм был еңелеү уның өсөн фажиғәле тамамлана[3]. Дәүләт эштәре менән ҡыҙыҡһынмай, уларҙы губернаторҙарына йөкмәтә. Илбаҫарлыҡ яуҙары араһында Баязит ғәҙәттә ярандары менән Европала урынлаша һәм күңел аса, ашай, эсә, һәрәмендәге ҡатын-ҡыҙҙар, малайҙар менән кәйеф-сафаға бирелә[4]. Солтандың һарайы зиннәтлелеге менән дан тота. Шуның менән бергә Баязит иҫ киткес диндар кеше була, Бурса мәсетендәге хөжрәһендә оҙаҡ-оҙаҡ намаҙ уҡып, доға ҡылып ултырыр була, дин белгестәре менән аралаша [4].