Балабан (әзербайжан музыка ҡоралы)
ағастан яһалған ике таяҡлы телле тынлы музыка ҡоралы; 9 уйнау тишектәренән торған торбанан ғибәрәт. / From Wikipedia, the free encyclopedia
Балабан (әзерб. Balaban, лезг. кфил, фарс. دودوک йәки بالابان; Narmeh-ney, төр. Balaban йәки Mey, үзб. Balaban[1]), йә ҡайһы саҡта баламан[2][3] — телле ағастан яһалған ике таяҡлы тынлы музыка ҡоралы. 9 уйнау тишектәренән торған торбанан ғибәрәт. Әзербайжандарҙың, үзбәктәрҙең һәм ҡайһы бер төньяҡ кавказ халыҡтарының халыҡ уйын ҡоралы[1][4][5] [6][7] тынлы музыкаль инструмент…[1]. Әзербайжанда шулай уҡ балабанды дюдюк (әзерб. düdük) тип атайҙар[8]. Конструкцияһы һәм яңғырашы буйынса балабанға дудук (Әрмәнстан), Грузияла — дудуки яҡын тора[4].
Хроматик тауыш сығарыу һәм кәрәкле күләмдә өрөү көсөн табыу маҡсатында, тишектәрҙе өлөшләтә ҡаплау алымын ҡулланалар. Балабан тауышы йомшаҡ, еңелсә ҡалтырауыҡ һәм баҙыҡ тембрлы. Ғәҙәттә 2 балабан ҡулланалар — береһендә көй уйнайҙар, икенсеһендә — эҙмә-эҙлекле орган пунктын. Ҡайһы саҡта икенсеһенә һуҡма инструменттар (деф йәки нагару) ҡушыла. Балабанда йыр, бейеү көйҙәре, пьесалар башҡарыла. Балабан оркестрҙарға һәм халыҡ уйын ҡоралдары ансамбленә ҡушылып уйнай.
Әзербайжан тикшеренеүсеһе Ҡасимов дәлилләүе буйынса, Мингечаур территорияһында хәҙерге балабандың прототибы тип һаналған б. э. т. I быуатҡа ҡараған һөйәктән эшләнгән тынлы музыка ҡоралы табылған[5].