Bolşeviklər
From Wikipedia, the free encyclopedia
Bolşeviklər — Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının radikal qolu (fraksiyası). RSDFP-nin parçalandıqdan sonra fraksiya bolşeviklərə və menşeviklərə ayrılmışdır.[1]
"Bolşeviklər" RSDFP-nin II Qurultayından sonra partiyanın Mərkəzi Komitəsinə seçkilərdə səs çoxluğu qazanmış qrup adlandırılmağa başladı. Bolşeviklər peşəkar inqilabçılardan ibarət partiya yaratmağa çalışırdılar, menşeviklər isə partiyanın kriminallaşdırılmasından ehtiyatlanır və avtokratiyaya (reformizmə) qarşı legitim mübarizə üsullarına meyl edirdilər. Marksizm ideyasında qalan bolşeviklər eyni zamanda 19-cu əsrin ikinci yarısının inqilabçılarının (S.Q.Neçayeva, P.N.Tkaçev, N.Q.Çernışevski) ideologiya və praktikasının elementlərini mənimsəmiş və belə daxili solçularla çoxlu ümumi cəhətlərə malik idi — populizm və anarxizm kimi radikal hərəkatlar. Bolşeviklər Böyük Fransa inqilabının təcrübəsindən, ilk növbədə, Yakobin diktaturası dövrünün təcrübəsindən istifadə etdilər, onların lideri V.İ.Lenin bolşevikləri — "yakobinlər" menşevikləri — "jirondistlər"lə müqayisə etdi.[2]
Faktiki parçalanma 1912-ci ildə, Lenin RSDFP-dəki digər cərəyanlarla kompromis axtarışından əl çəkərək onlarla əlaqəni kəsməyə getdiyi zaman baş verdi. 1912-ci ilin yanvarında Praqa konfransında (nümayəndələri əsasən bolşeviklərdən ibarət idi) qanuni partiya qurmağa yönəlmiş "təsviyyəçilərin" partiyadan çıxarılması elan edildi. Bolşeviklər əslində müstəqil partiyaya çevrildilər. 1913-cü ildə bolşeviklər — Dövlət Dumasının deputatları birləşmiş sosial-demokrat fraksiyasını tərk edərək müstəqil Duma fraksiyası yaratdılar. Nəhayət, bolşeviklər 1917-ci ilin yazında RSDFP (b)-nin ayrıca partiyasına (partiyanın adı qurultayda və ya konfransda rəsmi olaraq qəbul edilmədi) çevrildilər. Özlərini 1917-ci ilin yazından ÜKP(b)-nin XIX qurultayına qədər partiyasının adlarında(b) — "bolşeviklər partiyası" nəzərdə tutan bolşeviklərdən fərqli olaraq, İlk dəfə 1905-ci il məqalələrində Leninin işlətdiyi "menşeviklər" sözü həmişə qeyri-rəsmi olub.
Bir sıra tədqiqatçılar bolşevikləri radikal ekstremist siyasi cərəyan kimi səciyyələndirirlər.[3][4][5][6][7][8][9]