İrvinq Fişer
From Wikipedia, the free encyclopedia
İrvinq Fişer (ing. Irving Fisher; 27 fevral 1867[1][2][…] və ya 7 fevral 1867[3] – 29 aprel 1947[6][1][…], Nyu-York, Nyu-York ştatı[6])[7] - amerikalı iqtisadçı, statistik, ixtiraçı və mütərəqqi sosial təşəbbüsçü idi. O, erkən Amerika neoklassik iqtisadçılarından biri olsa da, sonralar borc deflyasiyası üzrə işi postkeyns məktəbi tərəfindən mənimsənilmişdi.[8] Yozef Şumpeter onu "ABŞ-nin indiyə qədər dünyaya gətirdiyi ən böyük iqtisadçı"[9] kimi təsvir edirdi. Bu bənzətmə daha sonra Ceyms Tobin[10] və Milton Fridmen tərəfindən də təkrarlanmışdı.[11]
İrvinq Fişer | |
---|---|
Irving Fisher | |
Doğum tarixi | 27 fevral 1867(1867-02-27)[1][2][…] və ya 7 fevral 1867(1867-02-07)[3] |
Doğum yeri | Ulster vilayəti, Nyu-York |
Vəfat tarixi | |
Vəfat yeri | Nyu-York, Nyu-York ştatı |
Vətəndaşlığı | ABŞ |
Milliyyəti | amerikalı |
Həyat yoldaşları |
Marqaret Hazard (1893-1940) |
Elm sahələri |
İqtisadiyyat (Riyazi iqtisadiyyat) |
Elmi dərəcəsi | |
İş yeri | |
Alma-mater | Yel Universiteti |
Təhsili | |
Elmi rəhbərləri | Cozayya Uillard Gibbs, Samner Uilyam |
Üzvlüyü | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Fişer faydalılıq nəzəriyyəsinə və ümumi tarazlığa mühüm töhfələr verdi.[12][13] O, eyni zamanda kapital və faiz dərəcələri nəzəriyyəsini inkişaf etdirməsinə səbəb olan bazarlarda aralıqlararası seçimin ciddi şəkildə araşdırılmasında öncül idi.[10] Pulun miqdar nəzəriyyəsi ilə bağlı etdiyi araşdırma "monetarizm" adı ilə tanınan makroiqtisadi təlim məktəbinin əsasını qoymuşdu.[14] Fişer indeks nömrələrinin inkişafı daxil olmaqla ekonometrikanın da öncüllərindən idi. Onun adını daşıyan bəzi anlayışlara Fişer tənliyi, Fişer hipotezi, beynəlxalq Fişer effekti, Fişer ayrılma nəzəriyyəsi və Fişer bazarı daxildir.
Fişer, böyük ehtimalla, ilk məşhur iqtisadiyyatçı idi, ancaq onun şöhrəti yaşadığı müddətdə qiymətli kağızlar bazarının "daimi olaraq yüksək durğunluq nöqtəsinə" çatdığını iddia edən 1929-cu il Uoll Strit İflasının əvvəlində ictimaiyyətə verdiyi açıqlamalarla bərpa olunmaz bir şəkildə zədələnmişdi. Davamında Böyük böhranın izahı olaraq yaratdığı borc deflyasiya nəzəriyyəsi, tam ehtiyat saxlayan bankçılıq və alternativ valyutalar nəzəriyyəsi böyük ölçüdə Con Meynard Keynsin əsərinin lehinə rədd edilmişdi.[10] Fişerin şöhrəti, xüsusilə onun əsərinə 1950-ci illərdə yenidən baxılması nəticəsində[10][15][16] və 2008-ci ildə ortaya çıxan dünya maliyə böhranından sonra borc deflyasiyasındakı artan faizlərə görə bərpa olmuşdu.[17]
İqtisadi nəzəriyyə saysız-hesabsız töhfələr verən Fişer daha sonra ölümünə qədər tam ehtiyat saxlayan bankçılığın görkəmli müdafiəçilərindən biri olmuşdur. O ,həmçinin, 100% ehtiyat sisteminin əsas konsepsiyalarının formullaşdırıldığıMonetar İslahat üçün Proqram-ının müəlliflərindən biridir.[18]