İmmanuel Kant
From Wikipedia, the free encyclopedia
İmmanuel Kant (alm. Immanuel Kant, 22 aprel 1724[1][2][…], Köniqsberq, Prussiya[3] – 12 fevral 1804[1][2][…], Köniqsberq, Şərqi Prussiya, Prussiya[3]) — alman filosofu, neoklassik alman fəlsəfəsinin banisi, müasir Avropa fəlsəfə tarixinin ən nüfuzlu nümayəndələrindən, Qərbi Avropada İntibah dövrünün son böyük filosoflarından biri.
İmmanuel Kant | |
---|---|
alm. Immanuel Kant | |
Doğum adı | Emanuel Kant |
Doğum tarixi | 22 aprel 1724(1724-04-22)[1][2][…] |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 12 fevral 1804(1804-02-12)[1][2][…] (79 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri |
|
Elm sahələri | epistemologiya, metafizika, etika |
İş yeri |
|
Təhsili |
|
Tanınmış yetirmələri | Yohann Qotlib Fixte, Markus Qerç[d][4] |
Üzvlüyü |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Kant özünün transsendental idealizm doktrinasında iddia edirdi ki, məkan və zaman sadəcə olaraq təcrübəni təşkil edən "intuisiya formalarıdır" və buna görə də "özündə şeylər" mövcuddur. Onlar təcrübəyə töhfə versələr də, təcrübə obyektlərindən fərqlidirlər. Buradan belə nəticə çıxır ki, təcrübə obyektləri sadəcə olaraq "görünürlər" və şeylərin təbiəti özlüyündə bizim tərəfimizdən dərk olunmazdır[5][6]. Filosof David Yumun yazılarındakı skeptisizmə qarşı durmaq üçün o, ən məşhur əsərlərindən biri olan "Təmiz idrakın tənqidi" (1781/87) əsərini yazdı[7][8]. Burada o, sintetik aprior biliyin mümkün olub-olmaması sualına cavab vermək üçün öz təcrübə nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi, bu da öz növbəsində metafizik tədqiqatın sərhədlərini müəyyən etməyə imkan verəcəkdi.
Kant hesab edirdi ki, zəka həm də əxlaqın mənbəyidir və estetika mühakimə qabiliyyətindən yaranır. Kantın fikirləri müasir fəlsəfəyə, xüsusən qnoseologiya, etika, siyasi nəzəriyyə və postmodern estetika sahələrində böyük təsir göstərməkdə davam edir. O, ağıl və insan təcrübəsi arasındakı əlaqəni izah etməyə və ənənəvi fəlsəfənin, metafizikanın səhvləri hesab etdiyi şeylərdən kənara çıxmağa çalışdı. O, Yum kimi mütəfəkkirlərin skeptisizminə qarşı eyni vaxtda müqavimət göstərməklə, insan təcrübəsinin faydasız və spekulyativ nəzəriyyələr dövrü kimi gördüklərini bitirmək istəyirdi. O, özünü rasionalistlərlə empiristlər arasında çıxılmaz vəziyyətdən çıxış yolunun göstəricisi hesab edirdi və onun fikrində hər iki ənənəni sintez etdiyi güman edilir[9][10].
İmmanuel Kant tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.