তুলনামূলক মনোবিজ্ঞান
অ-মানৱ প্ৰাণীৰ আচৰণ আৰু মানসিক প্ৰক্ৰিয়াৰ বৈজ্ঞানিক অধ্যয়ন / From Wikipedia, the free encyclopedia
তুলনামূলক মনোবিজ্ঞানে (ইংৰাজী: Comparative psychology) অ-মানৱ প্ৰাণীৰ (Non-Human Animals) আচৰণ আৰু মানসিক প্ৰক্ৰিয়াৰ বৈজ্ঞানিক অধ্যয়নক বুজায়, বিশেষকৈ যিহেতু এইবোৰ বংশগত ইতিহাস, অভিযোজিত তাৎপৰ্য্য আৰু আচৰণৰ বিকাশৰ সৈতে জড়িত। এই ক্ষেত্ৰত কৰা গৱেষণাই বহুতো ভিন্ন বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনা কৰে, বহুতো ভিন্ন পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰে আৰু পোক-পৰুৱাৰ পৰা প্ৰাইমেটলৈকে বহুতো ভিন্ন প্ৰজাতিৰ আচৰণৰ বিষয়ে অন্বেষণ কৰে।[1][2]
তুলনামূলক মনোবিজ্ঞানে কেতিয়াবা মানুহ আৰু জীৱ-জন্তুৰ মাজৰ তুলনাকে ধৰি ক্ৰছ-স্পেচিজ তুলনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা বুলি ধৰা হয়। কিন্তু কিছুমান গৱেষকে অনুভৱ কৰে যে তুলনামূলক মনোবিজ্ঞানৰ একমাত্ৰ কেন্দ্ৰবিন্দু প্ৰত্যক্ষ তুলনা হ’ব নালাগে আৰু ইয়াৰ আচৰণ বুজিবলৈ এটা জীৱৰ ওপৰত তীব্ৰ মনোনিৱেশ কৰাটোও ঠিক তেনেদৰেই বাঞ্ছনীয়। ড’নাল্ড ডিউছবেৰীয়ে কেইবাজনো মনোবিজ্ঞানীৰ ৰচনা আৰু তেওঁলোকৰ সংজ্ঞাৰ পৰ্যালোচনা কৰি এই সিদ্ধান্তত উপনীত হয় যে তুলনামূলক মনোবিজ্ঞানৰ উদ্দেশ্য হৈছে সাধাৰণতাৰ নীতি স্থাপন কৰা আৰু একে সময়তে নিকট আৰু চূড়ান্ত কাৰণ দুয়োটাতে গুৰুত্ব দিয়া।[3]
আচৰণৰ তুলনামূলক পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰিলে নিকো টিনবাৰ্গেনে বিকশিত কৰা চাৰিটা ভিন্ন, পৰিপূৰক দৃষ্টিভংগীৰে লক্ষ্য আচৰণৰ মূল্যায়ন কৰিব পৰা যায়।[4] প্ৰথমে, কোনোবাই সুধিব পাৰে যে প্ৰজাতিৰ মাজত এই আচৰণ কিমান ব্যাপক (অৰ্থাৎ প্ৰাণী প্ৰজাতিৰ মাজত আচৰণ কিমান সাধাৰণ?)। দ্বিতীয়তে, কোনোবাই সুধিব পাৰে যে আচৰণে আচৰণ প্ৰদৰ্শন কৰা ব্যক্তিসকলৰ আজীৱন প্ৰজনন সফলতাত কেনেদৰে অৰিহণা যোগায় (অৰ্থাৎ আচৰণৰ ফলত জীৱ-জন্তুৱে আচৰণ প্ৰদৰ্শন নকৰা জীৱতকৈ অধিক সন্তান জন্ম দিয়েনে)? আচৰণৰ চূড়ান্ত কাৰণসমূহক সম্বোধন কৰা তত্ত্বসমূহ এই দুটা প্ৰশ্নৰ উত্তৰৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তৈয়াৰ কৰা হৈছে।
তৃতীয়তে, আচৰণটোৰ লগত কি কি ব্যৱস্থা জড়িত হৈ থাকে (অৰ্থাৎ আচৰণৰ সৃষ্টিৰ বাবে কি কি শাৰীৰিক, আচৰণগত আৰু পৰিৱেশগত উপাদানৰ প্ৰয়োজন আৰু যথেষ্ট)? চতুৰ্থতে, এজন গৱেষকে ব্যক্তিৰ ভিতৰত আচৰণৰ বিকাশৰ বিষয়ে সুধিব পাৰে (অৰ্থাৎ কোনো ব্যক্তিয়ে কোনো আচৰণ প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ কি কি পৰিপক্ক, শিক্ষণ, সামাজিক অভিজ্ঞতাৰ সন্মুখীন হ’ব লাগিব)? আচৰণৰ আনুমানিক কাৰণসমূহক সম্বোধন কৰা তত্ত্বসমূহ এই দুটা প্ৰশ্নৰ উত্তৰৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি তৈয়াৰ কৰা হৈছে।