Basco bizcaíno
From Wikipedia, the free encyclopedia
O bizcaíno[1] u basco occidental (en idioma basco, bizkaiera u mendebaldeko euskara) ye un "euskalki" u dialecto d'a luenga basca, tradicionalment dito bizcaíno. Parando cuenta d'o territorio en que se charra, ye mas precisa a denominación de basco occidental, porque cal tamién parar cuenta de que amás d'en Bizcaya, tamién se charra iste dialecto en as comarcas occidentals guipuzcuanas de l'Alto Deba y Debabarrena, amás d'en as localidaz d'Aramaio y Legutio a lo norte d'Alaba.
Bizcaíno Bizkaiera | |
---|---|
Variedaz d'o basco | |
O dialecto bizcaíno | |
Localización cheografica | |
Estau | {{{estau}}} |
País | {{{país}}} |
Rechión | {{{rechión}}} |
Parlau en | Bizcaya Localidaz de Guipuzcua Localidaz d'Alaba |
Lugars principals | |
Estatus | |
Atras denominacions | {{{atras denominacions}}} |
Charradors | |
Oficial en | País Basco (Euskara batua) |
Reconoixiu en | {{{reconoixiu}}} |
Regulau por | Euskaltzaindia |
Vitalidat | Alta |
Escritors principals | |
Rasgos dialectals | |
{{{familia1}}} | |
ISO 639-1 | {{{iso1}}} |
ISO 639-2 | {{{iso2}}} |
ISO 639-3 | {{{iso3}}} |
SIL | {{{sil}}} |
Amás o que estió lo basco d'Alaba yera clasificau adintro d'iste dialecto, igual que os repuis de basco trobaus en Burgos y La Rioja tamién presentaban carcateristicas d'iste dialecto.
A finals d'o sieglo XIX estió lo dialecto bizcaíno u occidental en o que se basó Sabino Arana ta creyar o suyo propio vocabulario y lo basco sabiniano u estándard empleagau extensament entre 1890 y 1937 mesmo por fablantes d'a resta d'os dialectos d'o basco, en contraposición con a resta de dialectos, debiu a que lo nacionalismo basco amaneixió en primeras en Bizkaia ta estendillar-se dimpués a la resta de territorios bascos.
Ye diferent de l'actual euskara batua u basco estándard, amaneixiu en os anyos 1960, basau en mayor mesura en os dialectos centrales: dialectos de Gipuzkoa, occident de Navarra y occident d'Iparralde. Hue continan como dialectos mas diferenciaus d'o euskara batua o mesmo dialecto bizcaíno, o dialecto soletán, o basco roncalés y o dialecto baixo navarro, istos zaguers bien "exoticos" u perifericos ta la resta de fablants d'o euskara batuaen no estar frecuents u comuns en os medios de comunicacion oficials ni poseyer tantos fablants como los dialectos guipuzcuano, bizcaíno, alto navarro u labortano.
Chunto con o dialecto soletán ye o dialecto mas diferenciau u distanciau d'a resta de dialectos centrals d'o basco y d'o mesmo euskara batua (adintro d'iste grupo de dialectos diferenciatos u perifericos sería tamién o dialecto roncalés, desapareixiu en 1991, y con muito vinclo u connexión con o dialecto soletán y o dialecto salacenco, gracias a la luenga historia de relacions d'as vals de todas dos versants d'o Perineu).