Ole Rømer
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dr Olaf Christensen Rømer (* 25. Septemberjul./5. Oktobergreg. 1644 z'Århus; † 19. September 1710 z'Kopenhagen), au Ole odèr Olaus mit Vor-, sowiè Roemer bzw. Römer mit Nochnammè, isch ä dänischè Astronom gsi. Bchannt isch èr dur diè èrstmolig Messig vu dè Leechtgschwindgkait worrè.
Rømer het vu 1662 bis 1671 Astronomi bim Erasmus Bartholin z'Kopenhagen studiert un het ab 1672 bim G. D. Cassini an dè Parisèr Stèrnwartè gschafft. Mit dè Bobachtig vu dè Jupitèrmönd isch èr am Längègradprojèkt bedeiligt gsi. Er het e Mikrometèr fèr Fèrnrohr èntwicklèt un mechanischi Modèll fèr Planetèumlaif baut (Jovilabium(1677) , Saturnarium(1678), Lunarium(1680)). Anno 1681 isch èr keniglichè Astronom un Professor an dè Universität Kopenhagen worrè. 1682 het er d'Doochtèr vum Bartholin ghirotèt. Um 1700 het èr ä gnaus Mèssinstrument fèr Stèrnörtèr èntwicklèt, dè Meridianchrais. Mit ihm het èr dur d'Mèssig vu Stèrnparallaxè vum Sirius dè schlüssig Bwiis fèr s'Modèll vum Sunnèsystem vum Kopernikus èrbringè wellè. Doch des isch èrst 1837 im F. W. Bessel glungè. Um 1700 het Dänemark uf im Rømer si Vorschlag hi dè gregorianisch Kalèndèr igfüehrt. 1702 het èr s'èrst Thèrmometèr mit zwei Fixpunktè baut, wo dr Fahrenheit noch èmè Bsuèch bi ihm wittèrèntwicklèt het (Rømer-Skala). 1705 isch èr Burgèmaistèr in Kopèhagè worrè. Sini Grätè sin bim großè Brand anno 1728 zèrstört worrè.