Libië
soewereine staat in Noord-Afrika / From Wikipedia, the free encyclopedia
Libië (Arabies: ليبيا, Lībyā; Berbers: ⵍⵉⴱⵢⴰ, Libya), amptelik die Staat Libië (دولة ليبيا, Dawlat Lībiyā), is 'n land in Noord-Afrika. Libië is geleë tussen Egipte in die ooste, Soedan in die suidooste, Tsjad en Niger in die suide en Algerië en Tunisië in die weste. Met 'n oppervlakte van 1,8 miljoen km² (waarvan 90% woestyn is) is Libië die vierde grootste land in Afrika.[6] Libië se hoofstad, Tripoli, is die tuiste van 1,7 miljoen van die land se totale bevolking van 5,7 miljoen mense. Libië het die tiende grootste bewese oliereserwes van enige land ter wêreld.[7] Die drie tradisionele dele van die land is Tripolitanië, Fezzan en Sirenaïka. Tot 2020 het die Tweede Libiese Burgeroorlog in die land gewoed en tot onsekerheid en onstabiliteit aanleiding gegee.[8][9]
| |||||
Nasionale leuse: حرية، عدالة، ديمقراطية Hurriya, 'Adala, Dimokratia (Arabies vir: "Vryheid, Geregtigheid, Demokrasie") | |||||
Volkslied: ليبيا ليبيا ليبيا Libya, Libya, Libya[1][2] | |||||
Hoofstad | Tripoli | ||||
Grootste stad | Tripoli | ||||
Amptelike tale | Arabies | ||||
Regering • Voorsitter van die Presidentsraad • Adjunkvoorsitter van die Presidentsraad • Eerste minister (betwis) • Voorsitter van die Huis van Verteenwoordigers |
Unitêre voorlopige parlementêre republiek Mohamed al-Menfi Musa Al-Koni Abdul Hamid Dbeibeh Aguila Saleh Issa | ||||
Onafhanklikheid • van Italië • van Frankryk / VK • Staatsgreep deur Ghaddafi • Rewolusiedag • Slag van Tripoli • Oorhandiging aan die Algemene Nasionale Kongres |
10 Februarie 1947 24 Desember 1951 1 September 1969 17 Februarie 2011 28 Augustus 2011 8 Augustus 2012 | ||||
Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
1 759 541[3] km2 (16de) 679 363 myl2 | ||||
Bevolking - 2023-skatting - 2006-sensus - Digtheid |
7 252 573[3] (106de) 5 670 688 3,74 / km2 (218de) 9,7 / myl2 | ||||
BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2024-skatting | ||||
BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2024-skatting | ||||
MOI (2021) | 0,718[5] (104de) – hoog | ||||
Geldeenheid | Dinar (LYD ) | ||||
Tydsone - Somertyd |
MET (UTC+1) MEST (UTC+2) | ||||
Internet-TLD | .ly | ||||
Skakelkode | +218 |
Die naam "Libië" is 'n inheemse naam en verskyn ook in antieke Egiptiese tekste as , (R'bw of Liboe), waar daar verwys word na een van die Berberstamme wat wes van die Nylrivier woon. Die Griekse naam vir die stamlede was Libyes en die land se naam het Λιβύη, getranslitereer as "Libuee", geword. In antieke Griekeland het die term 'n breër betekenis gehad wat die hele Noord-Afrika wes van Egipte ingesluit het.
Die land was tussen 1969 en 2011 onder leiding van kolonel Moeammar al-Ghaddafi, wie se buitelandse beleid hom dikwels in konflik met die Weste en regerings van ander Afrikalande gebring het. Ghaddafi is in die Libiese Burgeroorlog van 2011 omvergewerp en doodgeskiet. Twee owerhede het aanvanklik beweer dat hulle Libië moes regeer: die Raad van Afgevaardigdes in Tobroek en die 2014 Algemene Nasionale Kongres (GNC) in Tripoli, wat hulself beskou het as die voortsetting van die verkose 2012 Algemene Nasionale Kongres.[10][11]
Na die VN-geleide vredesgesprekke tussen die Tobroek- en Tripoli-regerings,[12] is in 2015 'n verenigde tussentydse VN-gesteunde regering van nasionale akkoord (GNA) tot stand gebring,[13] en die GNC is ontbind ter ondersteuning daarvan.[14] Die konflik het egter voortgeduur en 'n tweede burgeroorlog het uitgebreek, met dele van Libië wat tussen die Tobroek- en Tripoli-gebaseerde regerings verdeel is, asook verskillende stam- en Islamitiese milisies wat ook gebiede beset het.[15] Vanaf Julie 2017 is gesprekke tussen die GNA en die Tobroek gebaseerde owerhede gevoer om die twis te beëindig en die verdeelde inrigtings van die staat, waaronder die Libiese nasionale leër en die Sentrale Bank van Libië, te verenig.[16][17]
Libië word beskou as 'n transito-land vir baie Afrika-vlugtelinge en immigrante na Europa. Daar word beweer dat honderde duisende mense uit ander Afrikalande in die land is wat blootgestel word aan misdade soos moord, aanranding, verkragting[18] en slawerny.[19] Voorts word hulle dikwels in kampe soortgelyk aan konsentrasiekampe aangehou.[20]
Libië is 'n lid van die Verenigde Nasies, die Beweging van Onverbonde Lande, die Afrika-unie, die Arabiese Liga, die Organisasie van Islamitiese Samewerking en OPUL. Die land se amptelike godsdiens is Islam, met 96,6% van die Libiese bevolking wat Soennii-Moslems is.